BONARKA

Rezerwat przyrody nieożywionej o powierzchni 2,29ha utworzony 27 lipca 1961r. celem zachowania struktur i utworów geologicznych odsłoniętych podczas eksploatacji margli kredowych w latach 1885-1929 używanych do wyrobu cementu. W rezerwacie chroni się erozyjne dno morza górnokredowego, świetnie zachowaną powierzchnię abrazyjną, progi uskokowe (uskoki normalne i nożycowy o zrzucie do 3m) i odsłonięcie stropowej części skał jurajskich.

We wschodniej ścianie kamieniołomu odsłaniają się osady górnokredowe (seria margli senońskich), cienko- i średnioławicowe utwory węglanowe (wapienie, wapienie margliste, margle), opoki i czerty. W spągu znajdują się margle glaukonitowe (zasypane przez rumosz skalny), w stropie których występuje cienka warstewka bentonitu. W obrębie profilu można znaleźć szereg skamieniałości: jeżowce, belemnity, ramienionogi, amonity, małże.

Nad skarpą wyrobiska, po wschodniej stronie, znajduje się odkrywka osadów mioceńskich. Powstały one już po ruchach orogenezy alpejskiej. Jednym z nich jest caliche (wapień pelityczny o strukturze bezładnej lub laminowanej, ewentualnie tworzącej powłoki wokół centrów gruzłów glebowych; zwykle zbity, niekiedy - porowaty; minerał skałotwórczy - kalcyt) powstałe w środowisku lądowym poprzez wsiąkanie w glebę roztworów nasyconych węglanem wapnia oraz wytrącaniem węglanów w trakcie parowania wody. Ponad caliche występują iły mioceńskie o barwie szarej, popielatej. Jest to osad miękki, plastyczny o teksturze pelitowej; miejscami wykazuje warstwowanie. Skład: minerały ilaste, iłowiec, niewielka domieszka kalcytu. Iłowce powstały w mioceńskim morzu. W obrębie tego osadu znajdują się pokłady soli i gipsu.

Północna część wyrobiska to dno dawnego morza, które wkraczało na ląd w górnej kredzie i utworzyło nieco nachyloną, wyrównaną powierzchnię w obrębie stropu wapieni górnojurajskich. Obecne nachylenie nie jest związane z transgresją morską, lecz z ruchami tektonicznymi orogenezy alpejskiej. Powierzchnia ta to typowa platforma abrazyjna, na której występują różne struktury: konkrecje krzemionkowe wraz z zagłębieniami po nich, ślady po drążeniach gąbek Entobia cracoviensis, a także spękania ciosowe lub związane z uskokami.

Na południe od platformy występują uskoki o charakterze antytetycznym, uskok nożycowy o zrzucie zwiększającym się w części północnej do 80cm, a także przekop, w którym odsłaniają się grube ławice wapieni uławiconych, wyraźnie potrzaskanych. Znajdują się tu ostrokrawędziste okruchy tych wapieni - prawdopodobnie jest to strefa uskoku, a skała to typowa brekcja tektoniczna.