MARMUR DĘBNICKI

Kamień dekoracyjny, wokół którego toczyła się historia Polski. Jego eksploatację rozpoczęto w XV wieku, a olbrzymie zainteresowanie nim trwało do końca XVIII stulecia. Dlatego też powstało tutaj kilka kamieniołomów: Łom Tumidalskiego, Łom Karmelicki (Karmelicka Góra), Dębnik, Cekierowa (Czarna) Góra, Czerwona Góra, Siwa Góra, Marmurowa Góra. Z wydobytego w nich kamienia wykonywano portale, stalle, tablice, schody, poręcze, balustrady, balaski, kolumny, kominki, ołtarze, płyty meblowe, mensy, antepedia, chrzcielnice, kropielnice, lichtarze, posadzki. W XIX wieku zamawiano już jednak tylko pojedyncze wyroby - proste tablice epitafijne, klasycystyczne nagrobki w formie złamanej kolumny lub zwieńczone urną. W okresie PRL-u kamień przerabiano na płyty posadzkowe i kruszywa. Przemysłową eksploatację zakończono w latach 90-tych ubiegłego stulecia. Dziś elementy wykonane z marmurów dębnickich można oglądać w klasztorze Karmelitów Bosych w Czernej, Krakowie (detale w kościele Mariackim, katedrze Wawelskiej, kaplicy Zygmuntowskiej) i jego okolicach, a także w m.in.: Miechowie, Olkuszu, Jędrzejowie, Bochni, Tarnowie, Częstochowie, Wrocławiu, Poznaniu, Warszawie, Gnieźnie, Toruniu, Gdańsku. Kamień wykorzystano także poza granicami Polski, m.in. przy tworzeniu ołtarza głównego katedry św. Szczepana w Wiedniu oraz we Frankfurcie nad Menem, Salzburgu, Lwowie i Kijowie.

Marmury dębnickie pod względem litologicznym są wapieniami. Charakteryzują się barwą pochodzącą od rozproszonego pirytu - ciemnoszarą na świeżym przełamie, a popielatą na powierzchni zwietrzałej; przy uderzaniu wytwarzają zapach siarkowodoru. Badania paleontologiczne dowiodły, iż skały te powstały w redukcyjnych warunkach płytkiego zbiornika morskiego w środkowym dewonie (żywet). Wiercenia wykazały natomiast, że pod wapieniami występuje duża permska intruzja porfirowa w kształcie lakkolitu. Odchodziły od niej dajki z intruzjami magmowymi oraz znacznie mniejsze żyły II i III rzędu (apofizy); rozprowadzane nimi były gorące roztwory hydrotermalne. Wapienie są uławicone; miąższości warstw 0,2-1m; nachylone pod kątem 20-30° na zachód. W obrębie ławic występuje kilka typów wapieni, które z reguły płynnie przechodzą w inne odmiany. Zwykle w części spągowej występuje wapień