ZALAS

Kamieniołom będący częścią Małopolskiego Szlaku Geoturystycznego. Założony został w obrębie dolnopermskiej intruzji zgodnej lakkolitu o długości ok. 4km, szerokości ok. 1,5km, miąższości co najmniej 180m. Porfiry z tej intruzji eksploatowano także w pobliskim Łomie z Uskokiem.

W czasie orogenezy hercyńskiej utwory karbońskie zostały przecięte głębokim uskokiem o przebiegu wschód-zachód. Oddzielił on utwory karbonu dolnego na północy od utworów karbonu górnego na południu. W uskok ten wdarła się magma, nie powodując przerwania warstw, a jedynie ich wygięcie. Intrudowanie odbywało się wielokrotnie, stąd w lakkolicie występuje zmienny skład petrograficzny porfirów: od bardziej kwarcowych do zupełnie bezkwarcowych andezytów. W czasie gdy obszar ten był lądem (perm, trias, jura dolna) utwory nadkładu zostały usunięte i odsłonięty został strop lakkolitu. W czasie transgresji jurajskiej przez pewien okres powierzchnia intruzji wyłaniała się spod morza jako wyspa. W końcu również została zalana morzem. W efekcie nad utworami paleozoicznymi występują skały jurajskie. W orogenezie alpejskiej lakkolit został przecięty uskokami o kierunku wschód-zachód. Cios intruzji jest pochodzenia termicznego powstałego w wyniku silnych naprężeń podczas stygnięcia ciała magmowego.

Porfir jest skałą magmową subwulkaniczną. Na świeżym przełamie ma barwę szaro-zieloną lub szaro-niebieską. Związana jest ona z obecnością żelaza na różnym stopniu utlenienia. Występuje tu także odmiana czarna z dużą zawartością magnetytu zwiększającego ciężar. Tekstura: zbita, bezładna; struktura: porfirowa; w cieście skalnym występują prakryształy o wielkościach 3-5mm, niekiedy jednak nie przekraczającą 3mm. Skład mineralny: skalenie potasowe, sodowe oraz sodowo-wapniowe, biotyt, miejscami kwarc.

Dolnokarbońskie łupki mułowcowe, występujące na kontakcie z lakkolitem, mają barwę czarno-brunatną; są bardzo twarde, ale rozsypliwe; rozpadają się na niewielkie kostki. Jest to związane z metamorfizmem kontaktowym termicznym - łupki zostały silnie spieczone na kontakcie z magmą. Strefa zmian, zachodząca w skałach otaczających, zwana jest aureolą kontaktową.