BÓR NA CZERWONEM

Torfowisko wysokie swą nazwę zawdzięczające glonowi Zygonium ericetorum, którego plecha jesienią przybiera czerwoną barwę. Znajduje się w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej i nadbudowuje strop terasy rzecznej "wyniesionej" 4-9m ponad poziom wody w korycie. Jego podłoże ze względu na swój ilasty i gliniasty charakter jest słabo przepuszczalne dla wody, więc rośliny są zasilane w wodę oraz substancje pokarmowe przez opady. Objęto je ochroną jako rezerwat torfowiskowy oraz w ramach programu Natura 2000.

Proces tworzenia się torfowiska rozpoczęty został około 7000 lat temu, gdy ociepleniu uległ klimat po zlodowaceniu Wisły. Wówczas na Podhalu trwał optymalny okres rozwoju lasów liściastych, zbiorowiska torfotwórcze obfitowały w gatunki potrzebujące żyźniejszych wód, a wyższe terasy - w roślinność bagienną. Na przestrzeni 3500 lat zatorfienie sięgało coraz wyżej, aż do wierzchołka terasy. Bór na Czerwonem zajmował wtedy największą powierzchnię, a akumulacja powstającego złoża torfów dokonywała się już tylko w warunkach gospodarki ombrofilnej głównie przy udziale torfowca Sphagnum majus. W kolejnym etapie, trwającym od 3000 lat temu do roku 1234, czyli datę udokumentowania trwałego osadnictwa na Podhalu, roślinność zdominował zespół z torfowcem magellańskim. Tworzy on przyrastające w szybkim tempie kobierce, co doprowadziło do uformowania się kopuły torfowisk wypiętrzonej kilka metrów ponad otaczające tereny. Eksploatacja torfu przez człowieka spowodowała obniżenie poziomu wody w kopule i w konsekwencji - inwazję drzew oraz zakończenie procesu wzrastania złoża. Nastąpiło to w ciągu ostatnich 200-250 lat.

Przed degradacją mającą miejsce w XIX wieku torfowisko pokrywało obszar około 1km na kierunku wschód-zachód i prawie 3km w kierunku północ-południe. W środkowej części torfowiska i na znacznym obszarze jego części północnej występowała rozległa kopuła o grubości złoża ponad 6m i wymiarach odpowiednio 1700m na 800m. Wokół tej wierzchowiny występowały nisko położone obszary torfowiska porośnięte borem bagiennym. W pewnym okresie we wschodniej jego części rozpoczęło się narastanie drugiej kopuły. Obecnie jednak jest ona słabo czytelna w terenie, gdyż osiąga przewyższenie zaledwie 70cm, a w wyniku melioracji uległa degradacji.