KRYSTYNA

Największa z kopalń węgla kamiennego w okolicy Krzeszowic. Założona w latach 90-tych XIX wieku przez rodzinę Potockich - właścicieli dóbr krzeszowickich i tenczyńskich. Od 1907r. należała do Galicyjskich Zakładów Górniczych (późniejsze Sierszańskie Zakłady Górnicze), których większościowym udziałowcem byli Potoccy.

Eksploatowano w niej na trzech poziomach (-43m, -110m, -181m) cztery pokłady węgla (Andrzej, Krystyna I, Krystyna II, Adam) z najstarszych warstw karbonu produktywnego. Największe wydobycie przypada na okres I wojny światowej i lata powojenne (w 1919r. kopalnia zatrudniała 670 osób, a w 1924r. wydobyto z niej ponad 94000t). Do transportu węgla używano koni, które nieustannie przebywały pod ziemią. Surowiec wykorzystywano do celów opałowych. Ze względu na spadek rentowności kopalni, spowodowany ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym, zamknięto ją w 1929r., a rok później - zatopiono. W 1955r. na jej wschodnich polach wybudowano kopalnię Nowa Krystyna, w której podjęto eksploatację pokładu Andrzej.

Obecnie kopalnia - a w zasadzie to co po niej zostało - leży na Szlaku Dawnego Górnictwa; zachowało się bowiem jedynie nadszybie szybu wydobywczego Krystyna (zwanego szybem wodnym) o głębokości 181m, który posiadał ponad dwukilometrowej długości połączenie sztolnią Krystyna z Gwoźdźcem. Nie zachowały się natomiast wieża i maszyna wyciągowa.