OKIENNIK WIELKI

Zwana także Okiennikiem Dużym lub Skarżyskim grupa skał wapiennych wznoszących się 35m ponad otaczający teren. Charakteryzuje się okrągłym otworem wysokim na 5, a długim na 7m, któremu zawdzięcza swoją nazwę. Podobny, choć nieco mniejszy ostaniec, znajduje się w Morsku; jest nim Okiennik Mały. Otwory te są pozostałościami dawnych systemów jaskiń ukształtowanych przez wody podziemne w czasie, gdy skały podlegały intensywnym procesom krasowym trwającym od kredy do czwartorzędu.

W jaskini uformowanej poniżej okna Okiennika Wielkiego znaleziono narzędzia krzemienne datowane na środkowy paleolit (sprzed ok. 60000 lat) zaliczane do jednych z najstarszych w Polsce. Początkowo uważano, iż służyły one do przemysłu miejscowego (dubieckiego), jednak obecnie zaliczono je do kultury mikocko-prądnickiej.

Najprawdopodobniej w XII-XIII wieku Okiennik Wieki stanowił element grodu. Skały wówczas wzmocniono wałem, ostaniec z oknem pełnił funkcję donżonu, a wejście prowadziło przez odpowiednio przystosowany komin w skale. Podobno w drugiej połowie XIX wieku obserwowano jeszcze resztki murów przy jaskini, a widoczne do dziś wykute ręką ludzką wgłębienia w oknie wskazują na obecność w nim drewnianej ściany zbudowanej z grubych pali.

Według podań Okiennik Wielki służył jako schronienie ukochanym przez lud zbójom na czele z niejakim Malarskim. W legendach przedstawiano go jako przystojnego mężczyznę mającym niezwykłe powodzenie u kobiet. Pod koniec XIX wieku łupił bogatych, by wspomagać biednych. Zastrzelił go żandarm przebrany za żebraka. Kolejna legenda wspomina o poszukiwaczu skarbów, który w jaskini poniżej okna w XIX wieku podobno odnalazł sztabkę złota. Jeszcze inna zaś głosi, że w jednej z jaskiń Okiennika Wielkiego zbójcy mieli swój skarbiec zamykany na podwójne żelazne drzwi, które według tradycji obecnie znajdują się w kościołach w Skarżycach i Kromołowie.