SWOSZOWICE

Obecnie jedna z dzielnic Krakowa, a przed wiekami - miejscowość nierozerwalnie związana z kopalnictwem siarkowym oraz z cennymi własnościami wód mineralnych. Najstarsze zapisy o Swoszowicach pochodzą z 1362r., kiedy w Tynieckim Kodeksie Praw wymieniano je jako Swoszow. Tutejsze złoże znano jednak już w państwie Wiślan. Zgodnie z legendą, stąd właśnie pochodziła siarka, którą szewczyk Skuba podstępnie podał smokowi wawelskiemu w worze ze skór owczych. W wyniku tego fortelu stwór, nie mogąc ugasić pragnienia, wypił tyle wody z Wisły, że aż pękł. Swoszowice zostały również włączone do Małopolskiego Szlaku Geoturystycznego.

Swoszowickie złoże siarki związane jest z brzeżną częścią zapadliska przedkarpackiego, w której mioceńskie morze pozostawiło serię osadów - iłowców i mułowców z cienkimi przewarstwieniami piaskowców. Utwory te zawierały gips; na drodze procesów epigenetycznych ulegały one przemianom, tworząc serię wapieni i margli siarkonośnych. Strefa koncentracji siarki rozciąga się równoleżnikowo na długości ok. 2km przy szerokości 500m i zapada pod niewielkim kątem ku południowi na głębokości 30-60m. Od powierzchni jest ona odizolowana dwoma pokładami margli i iłów siarkonośnych z tkwiącymi w nich gniazdami wapieni pogipsowych. Pokłady te oddzielone są od siebie marglami i przewarstwieniami gipsów włóknistych, iłowców, iłów i piaskowców. Pod złożem zaś występują utwory margliste warstw skawińskich. Średnia zawartość siarki w złożu wynosi 10-14%, osiągając 28% w pokładzie górnym i aż 40% w dolnym. Występuje ona w formie rozproszonej, a także tworzy żyłki oraz skupienia gniazdowe i smugowe o rozmiarach do kilkunastu centymetrów.

Siarkę w Swoszowicach wydobywano od niepamiętnych czasów. Jednak dopiero w 1415r. królewski przywilej sformalizował prawo jej eksploatacji, zezwalając kanonikom z kościoła Bożego Ciała w Krakowie na uruchomienie kopalni. W XV i XVI wieku istniało tu wiele niedużych kopalń oraz pieców, w których wytapiano surowiec wydobyty metodą szybowo-chodnikową. O intensywności XVIII-wiecznych prac górniczych świadczy ilość hałd zamieszczonych na ówczesnych mapach; ich liczba wynosiła wtedy ok. 600, a kopalnia zatrudniała 250