RÓŻANKA PACZÓŁTOWICKA

Niegdyś popularny materiał dekoracyjny występujący w formie niejednolitych żył kalcytowych o niewielkim zasięgu wypełniających tektoniczne i krasowe szczeliny w dolnokarbońskich wapieniach budujących wschodnie stoki Doliny Eliaszówki, a wydobywanych w Czatkowicach. Charakteryzuje się zazwyczaj różowo-czerwoną barwą; niekiedy bywa jednak żółty i przybiera postać szczotek kalcytowych.

Złoża różanki paczółtowickiej nie pozwalały na wydobywanie większych bloków; standardowe miały wymiary 70x50x30cm. Eksploatowano ją w trzech miejscach: Pod Grzybkiem (na wschód od Paczółtowic nad Doliną Racławki), Pod Bandułą (w zachodniej części Paczółtowic nad Doliną Eliaszówki), a także przy dawnej pralni klasztornej w Czernej. Na terenie klasztoru Karmelitów Bosych wydobycie trwało najdłużej (do lat 70-tych XX wieku), a ślady po nim są najbardziej czytelne. Zachowała się tam bowiem dość okazała, dobrze dostępna "szpara" - kamieniołom o szerokości kilku- i długości kilkudziesięciu metrów.

Różanką paczółtowicką wypełniano płyciny w ołtarzach, portalach, epitafiach, okładzinach, a także uzupełniano nią posadzki, balaski, balustrady i antepedie. Spotkać ją można głównie w starych krakowskich kościołach (stanowi ona okładzinę słupków balasek przy ołtarzu głównym bazyliki mariackiej, a ołtarze boczne w jej wnętrzu mają ją w płycinach nastaw ołtarzowych; znajduje się także w epitafium chorążego nadwornego koronnego Jana Adama Stadnickiego). W kaplicy św. Antoniego znaleźć ją można w posadzce, podobnie zresztą jak w kościele klasztornym w Czernej. Obserwować ją można również w katedrze gnieźnieńskiej, Poznaniu, Sierakowie i Warszawie (kościół św. Jacka, przedsionek Izby Przemysłowo-Handlowej, niektóre posadzki gmachu sejmu).