STREFA GUTERCHA

Badania przeprowadzone przez Teisseyre'a i Tornquista nie dały odpowiedzi, gdzie przebiega granica platformy wschodnioeuropejskiej. Decydujące były dopiero wyniki głębokich sondowań sejsmicznych, na podstawie których stwierdzono, że obszar Polski można podzielić na dwie części różniące się grubością skorupy ziemskiej: północno-wschodnią (grubość skorupy - 42-47km, mało zróżnicowana budowa) i pozostałą (grubość skorupy - 30-55km, duża zmienność budowy). Wniosek ten potwierdziły wyniki badań magnetycznych, grawimetrycznych, termicznych. Głębokie sondowania sejsmiczne dostarczyły przekrojów sejsmicznych przecinających strefę T-T, co pozwoliło na poznanie budowy i własności fizycznych skorupy całej Polski. Wykazały one, że przez północno-zachodnią, środkową i południowo-wschodnią część kraju przebiega z północnego-zachodu na południowy-wschód strefa szerokości 50-100km zaznaczająca się dużą grubością skorupy ziemskiej (nieciągłość Mohorovicica leży tu na głębokości 50-55km). Graniczy ona z platformą prekambryjską wzdłuż głębokich rozłamów sięgających dolnej litosfery. Ich powierzchnie są pionowe lub stromo nachylone na północny-wschód. Nad nimi znajduje się strefa T-T. Nazwano ją od jednego z jej odkrywców - strefą Gutercha. W interpretacji geofizycznej jest ona głębokim rowem o cechach zbliżonych do ryftu kontynentalnego ograniczonego uskokami o amplitudzie od kilkunastu do 20km.

Strefa Gutercha rozciąga się na południowy-zachód od strefy T-T i obejmuje platformę paleozoiczną; na jej obszarze leżą północno-zachodnie części niecki brzeżnej, wał środkowopolski (bez Gór Świętokrzyskich), północno-wschodnia część niecki szczecińskiej i łódzkiej, a na jej południowym-wschodzie znajduje się wschodnia część zapadliska przedkarpackiego.

Podzielono ją na 3 odcinki: północno-zachodni (pomorski; najwęższy (ok. 50km), strefa Moho na głębokości 50km, stosunkowo prosta budowa; dobrze rozwinięta jest tu strefa przejściowa leżąca bezpośrednio nad strefą T-T różniąca się własnościami fizycznymi zarówno od skorupy jak i od górnego płaszcza), środkowy (od Mazowsza; szerokości 70km, strefa Moho na głębokości 50km; dobrze rozwinięta jest tu strefa przejściowa; liczne głębokie rozłamy prostopadłe i skośne do strefy T-T - np. między Kutnem a Skierniewicami), południowo-wschodni (tereny lubelszczyzny i Kotliny Sandomierskiej; najszersza (100km), grubość skorupy 55km; nie stwierdzono tu poziomej warstwy przejściowej, natomiast występuje tu wydłużona strefa o kierunku NW-SE szerokości ok. 25km, na obszarze której nieciągłość Moho prawdopodobnie uległa zniszczeniu wskutek pionowej iniekcji górnego płaszcza w skorupę, powodując jej stopienie).