SUDETY

300km pasmo górskie ciągnące się od Bramy Morawskiej na wschodzie po Nysę Łużycką na zachodzie. Położone są między dolinami Odry i Nysy Łużyckiej; południowa ich część należy do Czech, zachodnia - do Niemiec. Na północy graniczą z monokliną przedsudecką, na wschodzie - z niecką górnośląską. Należą do dwóch większych struktur europejskich: śląsko-morawskiej (Sudety wschodnie) i bloku dolnośląskiego (Sudety, przedgórze sudeckie). Sudety i przedgórze sudeckie dzielą się na część zachodnią rozciągającą się od Drezna po Złoty Stok oraz wschodnią będącą częścią struktury śląsko-morawskiej leżącej głównie na Morawach i częściowo tylko na terenie Polski. Części te rozdziela nasunięcie ramzowskie.

Budowę geologiczną Sudetów określić można jako mozaikową; podzielone są dyslokacjami sięgającymi często bardzo głęboko na kilka mniejszych jednostek o odmiennych cechach budowy geologicznej. Procesy sedymentacyjne, tektoniczne, metamorficzne i magmowe odbywały się wieloetapowo. W etapie moldanubskim (późny archaik i wczesny proterozoik) sedymentacja geosynklinalna skończyła się fałdowaniem - powstała kra gnejsowa Gór Sowich. Etap staroassyntyjski (młodszy proterozoik) zakończyło fałdowanie oraz przeobrażenie skał, a później - częściowa ich erozja; utworzyły się metamorfiki: Gór Izerskich, Orlickich i Bystrzyckich, Bialskich i Złotych, Lądka i Śnieżnika, wschodniosudecki, Wodrąża Wielkiego i środkowej Odry. W etapie młodoassyntyjskim (eokambr) powstały szarogłazy łużyckie, intruzje gabrowe i serpentynity Ślęży, Szklar, Nowej Rudy, Jordanowa. W etapie kaledońsko-starowaryscyjskim (kambr po dolny dewon) zaznaczyły się ruchy wczesnobretońskie i starsze; powstały Góry Kaczawskie. W tych fazach uformowały się Sudety zachodnie. Etap środkowowaryscyjski (dewon po karbon) to faza sudecka (sfałdowanie i wydźwignięcie Sudetów; zakończony okres ich geosynklinalnego rozwoju) i asturyjska (magmatyzm i plutonizm; powstał granitowy masyw Karkonoszy, masyw Strzegom-Sobótka, Kudowy i kłodzko-złotostocki); utworzyły się: nasunięcie ramzowskie, sudecki uskok wewnętrzny, depresja Świebodzic, niecka