CZWARTORZĘD

Nieformalna jednostka stratygraficzna będąca młodszym okresem ery kenozoicznej. Rozpoczął się przed 1,7mln; trwa do dziś. Nazwa czwartorzęd powoli wychodzi z użycia; stosowana była przede wszystkim w dokumentacjach górniczych polskich złóż.

Na początku czwartorzędu świat organiczny był bardzo podobny do obecnego. Pojawiły się koniowate, słoniowate, człowiekowate, a w holocenie - człowiek. Wśród flory nie pojawiło się wiele gatunków. Dużą rolę w stratygrafii odgrywają otwornice, małże, ślimaki, kręgowce (głównie ssaki).

W plejstocenie Polska znalazła się pod wpływem lądolodu przemieszczającego się od północy. Jego zasięg zmieniał się kilkukrotnie, a poszczególne zlodowacenia rozdzielone były interglacjałami - okresami bezlodowcowymi. Najstarsze zlodowacenie (Narwi) objęło północno-wschodnią część Polski; po nim nastąpił interglacjał podlaski i zlodowacenia południowopolskie (Nidy, Sanu I, Sanu II) rozdzielone interglacjałem małopolskim. Sięgały one północnych zboczy Sudetów i Karpat, miejscami wchodząc w szerokie doliny górskie; nie objęły zaś Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Po nich nastąpił okres ociepleń - interglacjał mazowiecki (wielki), w którym wystąpiła bardzo intensywna erozja rzeczna. Powstałe wtedy głębokie doliny rzeczne zostały zasypane aluwiami. W połowie tego interglacjału miejsce miało krótkotrwałe zlodowacenie liwca; po nim - zlodowacenia środkowopolskie (Odry i Warty). Czasza lodu maksymalny zasięg miała podczas zlodowacenia Odry - opierała się o Sudety, jednak obszar wyżyn środkowopolskich (z wyjątkiem Wyżyny Śląskiej) pozostał od niej wolny; powstały wówczas pradoliny. Następnie doszło do interglacjału eemskiego i niewielkiej transgresji morskiej, która dolinami rzecznymi dotarła na Pomorze i Warmię. Po