PREKAMBR

Najdłuższa z er; obejmuje okres od początków Ziemi aż do pojawienia się na niej skomplikowanych form życia, czyli od ok. 4,5mld lat do 590mln lat temu; w czasie tym przeszła ona kilka etapów rozwoju. Początkowym jest uformowanie się jądra i szybki wzrost temperatury, który doprowadził do stopienia wnętrza planety. Późniejsze oziębienie płynnej powierzchni doprowadziło do utworzenia się pierwszej skorupy ziemskiej - kilkukilometrowej grubości powłoki zbudowanej głównie ze skał ultramaficznych. Nie była ona jednak zbyt stabilna ze względu na swoją gęstość - ulegała wciąganiu przez prądy konwekcyjne do górnego płaszcza, gdzie była przetapiana, po czym wydostawała się z powrotem na powierzchnię, tworząc nową skorupę. Pod koniec tego etapu (przed ok. 4mld lat) Ziemia była bombardowana przez materiał pochodzenia kosmicznego. Drugie stadium rozwoju przypada na 4-3,5mld lat temu - istniejąca skorupa została przetopiona, magma uległa różnicowaniu, w wyniku czego na niewielkich obszarach powstały mikrokontynenty zbudowane z magmy andezytowej, a następnie - tonalitowej. Skały andezytowe uległy pogrążeniu i częściowemu przetopieniu, co doprowadziło do dalszego różnicowania się na magmę granodiorytową i granitową, która przedzierała się ku powierzchni, tworząc intrudujące ciała granitowe. W trzecim etapie - przed 3,7-2,5mld lat - skorupa kontynentalna uległa znacznemu powiększeniu, a pod oceanami zachodził magmatyzm bazaltowy. Z czasem procesy geotektoniczne uległy wyhamowaniu, co umożliwiło powstanie większych kontynentów. Między 1,2mld a 500mln lat temu Ziemia przeszła główny okres scalania i podziału kontynentów - ostatecznie uformowała się m.in. Baltika obejmująca platformę wschodnioeuropejską skonsolidowaną z 10 bloków tektonicznych.

Do niedawna prekambr uważano za erę azoiczną, jednak dzięki najnowszym badaniom w archaicznych utworach stwierdzono rozproszoną substancję węglistą datowaną na 3,8mld lat, skamieniałości serii Fig Tree (akritarchy, czyli zarodniki i cysty roślin w łupkach, piaskowcach oraz rogowcach) sprzed 3,2mld, a także stromatolity (sinice i glony wychwytujące wapń z wody, które obumierając, tworzyły charakterystyczne warstewki) w skałach datowanych na 3-2,3mld lat temu. Za utwory proterozoiczne uważa się: rogowiec z Gunflint (1,9mld lat), onkolity (owalne formy z koncentrycznymi warstewkami przyrostowymi), katagrafie (bardziej skomplikowane formy przyrostowe), stromatolity oraz najważniejsze znalezisko fauny i flory kopalnej prekambru - faunę z Ediacara (najstarsze znane organizmy wielokomórkowe sprzed ponad 600mln lat).