KAMBR

Pierwszy okres ery paleozoicznej rozpoczynający tzw. starszy paleozoik, do którego należą także ordowik i sylur. Trójdzielny; zaczął się przed 590mln lat, trwał 90mln lat. Jego nazwa pochodzi od rzymskiej prowincji Cambria (dzisiejsza północna Walia), w której skały kambryjskie poznane zostały najwcześniej.

Masowo pojawiły się wtedy liczne grupy organizmów, co nazwano ewolucyjną ekspansją kambryjską. Miały one zdolność wytwarzania twardych elementów (pancerze, skorupki, muszle); dominowały trylobity - stawonogi najczęściej prowadzące bentoniczny tryb życia, których pancerze obecnie stanowią najlepsze skamieniałości przewodnie dla kambru. Licznie występowały także bezzawiasowe ramienionogi, rzadziej - zawiasowe. Ważną rolę w stratygrafii odegrały hyolity (mięczaki), archeocjaty i korale denkowe; mniejszą - gąbki i meduzy. Znaczenie skałotwórcze miały wówczas archeocjaty.

Na platformowy obszar Polski wkroczyło morze epikontynentalne, które swym zasięgiem nie objęło wyniesienia mazursko-suwalskiego i podlasko-lubelskiego. Z końcem kambru dolnego rozpoczęła się regresja trwająca po środkowy kambr, aż do całkowitego zaniku zbiornika. W odgałęzieniu śródeuropejskim geosynkliny kaledońskiej rozwijała się zaś sedymentacja okruchowa o znacznej miąższości. W części świętokrzyskiej osadzony materiał zaczął ulegać fałdowaniu w lokalnej fazie sandomierskiej orogenezy kaledońskiej, a w odcinku sudeckim powstały głównie wapienie i - w wyniku podmorskich wybuchów wulkanów - bazalty; obecnie skały te są silnie sfałdowane i przeobrażone.